Carel de Dieu (1700-1789) was van 1727 tot 1741 secretaris van de Beemster. Daarna vertrok hij naar Alkmaar waar hij in de Langestraat een huis liet bouwen. In 1744 werd hij lid van de vroedschap van Alkmaar. Aldaar was hij 23 maal burgemeester. Hij behoorde tot de gematigde patriotten. Toen Willem V in 1787 met behulp van de Pruisen zijn gezag had hersteld, trad Carel de Dieu af als vroedschap.
Iedereen wel bekend: Huize Egmont aan de Langestraat. Het gebouw wordt ook wel Huize De Dieu genoemd, omdat het in 1742-1745 werd gebouwd voor Carel de Dieu (1700-1789). Architect Jean Coulon ontwierp voor De Dieu een huis in de zogenaamde Lodewijk XIV-stijl. Dat was een bepaalde stroming in barokke architectuur die, zoals de naam al zegt, teruggreep op de bouwwerken uit de tijd van de Zonnekoning Lodewijk XIV.
Rococo woonhuis (1742-1745), ontworpen door Jean Coulon voor burgemeester Carel de Dieu. Tijdens de Brits-Russische inval in 1799 eerst hoofdkwartier van generaal Deandels, bevelhebber van de eerste Bataafse divisie, daarna van de Hertog van York, opperbevelhebber van het Brits-Russische leger.
De leiding over de bouw lag bij Daniël van Kleeff, een bekend makelaar in het Alkmaar van de 18e eeuw. François Absil verzorgde het steenwerk terwijl de beeldhouwers Asmus Frauen (uit Amsterdam) en Willem Straetmans (uit Alkmaar) het interieur verzorgden. Jean Coulon ontwierp een redelijk sober voorgevel. Grote uitzondering is de daklijst en het rijkelijk versierde middenstuk van het gebouw. In de top van het pand siert het alliantiewapen van De Dieu en die van zijn vrouw Anna de la Croix.
Door verwering krijgt een van oorsprong geelbruine zandsteen de kenmerkende grijze kleur. Het Paleis op de Dam in Amsterdam is ook een voorbeeld van zandsteenbouw. Zandsteen werd in Nederland en België vrij veel toegepast als bouwmateriaal, maar sinds 1951 is het bewerken van zandsteen in Nederland verboden. Dit vanwege de grote hoeveelheid kwartsstof die bij het hakken vrijkomt en die de longziekte silicose veroorzaakt.
De familie De Dieu bleef er nog lange tijd wonen, tot de Napoleontische oorlogen roet in het eten gooiden. Tijdens de Engels-Russische inval in 1799 deed het huis eerst dienst als hoofdkwartier van generaal Daendels. Vervolgens, na de overname van Alkmaar door de geallieerde troepen, als hoofdkwartier van Prins Frederik, de hertog van York en de aanvoerder van de Russisch-Engelse troepen.
Die kwam niet.
De Alkmaarse bevolking had zich op 15 oktober 1811 helemaal ingesteld op een bezoek van Napoleon aan de stad. Onderweg naar Den Helder zou hij namelijk Alkmaar aandoen. Hoe groot was de teleurstelling toen de bevolking hoorde dat Napoleon helemaal niet zou komen. Hij had voor een andere route gekozen, en die kwam niet langs de stad.
Na het slechte nieuws, kwam er snel ook weer goed nieuws. Op de terugreis van Den Helder naar Amsterdam kwam hij wél langs Alkmaar. Gelukkig, al het werk was niet voor niets geweest. Wel moest de fraaie ereboog verplaatst worden van de Kennemerpoort naar de Friese Poort. Napoleon zou nu immers via de andere kant de stad inkomen. Met man en macht werd er aan de ereboog gewekt. De dijk werd versierd met slingers. Het zag er prachtig uit. Alkmaar was er klaar voor!
De Conventie van Alkmaar was een bestand op 10 oktober 1799 tussen de troepen van Groot-Brittannië en Rusland aan de ene kant en de Frankrijk en de Bataafse Republiek aan de andere kant. De overeenkomst werd getekend in de Noord-Hollandse stad Alkmaar. Hierin gingen de Britten en de Russen akkoord met de terugtrekking van hun troepen uit de Bataafse Republiek, nadat de Brits-Russische inval in Noord-Holland mislukt was. De Russische en Britse troepen onder leiding van de Hertog van York gingen terug naar Groot-Brittannië een week nadat de conventie was getekend.
Tijdens de Bataafs-Franse tijd (1795-1813) bleef hij trouw aan Oranje en dat werd door koning Willem I beloond. Hij benoemde Fontein Verschuir in 1815 tot een van de vier burgemeesters van de stad. Bovendien was hij lid van de Tweede en later de Eerste Kamer.
Bij Koninklijk Besluit op 25 augustus 1822 werd Gijsbrecht Fontein Verschuir verheven in de Nederlandse adel, waardoor hij en zijn nageslacht het predicaat jonkheer/jonkvrouw mochten gaan voeren.
Voor 1824 had een stad vaak twee, drie of zelfs vier. De functie van burgemeester wordt in het begin van de 19e eeuw uitgevoerd door drie personen.
Vanaf 1824 is er sprake van één burgemeester en vanaf 1851 vormt deze een apart bestuursorgaan. Hij maakt tevens deel uit van de gemeenteraad en houdt zich met name bezig met het dagelijks bestuur. Het college van burgemeesteren wordt voorgezeten door de president-burgemeester.
Staken bij de vergaderingen van de burgemeester en de stemmen, dan is het in veel steden regel dat dan de stem van de president-burgemeester de doorslag geeft.
De Tweede Kamer besloot in 1824 tot hervormingen in het burgemeesterschap. Alkmaar zou nog maar één burgemeester hebben en dat werd Gijsbrecht Fontein Verschuir. Vanaf nu had hij de touwtjes in handen. Tegenspraak werd door de burgemeester niet geduld en diegenen die binnen het gemeentebestuur tegen zijn plannen in gingen werden genadeloos zwart gemaakt in hogere kringen.
Maar die connecties in hoge kringen hadden ook zo hun voordelen voor de stad. Gijsbert had altijd het belang van Alkmaar op het oog en kon zo veel goed doen.
Op 16 december 1824 is het groot feest in Alkmaar. Alle vlaggen hangen uit. De stad viert de opening van het Groot Noord-Hollands Kanaal. Onder luid hoera-geroep vaart een oorlogsschiplangs de Bierkade. Het is net of de Alkmaarders de nieuwe tijd begroeten. Burgemeester Fontein Verschuir heeft ervoor gezorgd dat het nieuwe kanaal niet langs Alkmaar, maar door Alkmaar wordt aangelegd.
Het Noord-Hollands Kanaal moet de haven van Amsterdam een betere verbinding geven met de Noordzee. Door het kanaal kunnen grote zeeschepen van en naar het Nieuwe Diep bij Den Helder varen. Alkmaar denkt een graantje mee te pikken. De Alkmaarders hopen dat langskomende schepen in de stad aanleggen of aan de kades blijven overwinteren. Na tientallen jaren van sukkelen en sappelen moet het kanaal de handel en welvaart in de stad weer tot bloei brengen.
Bartout van der Feen de Lille volbracht zijn gehele rechterlijke loopbaan als griffier van de Alkmaarse rechtbank. Hij huwde met Cornelia Frederica Fontein Verschuir en vestigde zich in 1890 in het oude familiehuis aan de Langestraat dat na de dood van Daniel Carel de Dieu Fontein Verschuir slechts enkele jaren in andere handen was geweest. De nieuwe bewoner interesseerde zich voor de geschiedenis van zijn schoonfamilie.
Op 03:07 is Huize De Dieu aan de rechterkant te zien.
In 1931 bouwt Hooge Huys verzekering een kantoor aan het begin van de Langestraat op de plaats waar ooit in de 16e eeuw het ‘Hooge Huys’ had gestaan. De keuze van deze plek had alles te maken met de belangstelling van Henk Hofstee voor de Alkmaarse geschiedenis. Hij was in 1922 dan ook een van de oprichters van de vereniging Oud Alkmaar, die zich inzette voor het behoud van het stedenschoon. Hofstee stond een soort replica van het oude Hooge Huys voor ogen. Architect Kropholler realiseerde zijn droom en ontwierp een middeleeuws ogend kantoorgebouw in de stijl van het traditionalisme, dat degelijkheid en stabiliteit uitstraalde.
Hooge Huys Verzekeringen neemt Huize De Dieu over van de familie Van der Feen de Lille. Dit Alkmaarse bedrijf gebruikt de ruimtes nu om te vergaderen of als kantoren.
Wieger Bruin, stedenbouwkundig adviseur van de gemeente Alkmaar, en beoogde de kaasstad klaar te stomen voor de toekomst. Een verdubbeling van het aantal inwoners werd verwacht. Om de sterke groei te kunnen verwerken voorzag het plan in de aanleg van een ringweg rondom de binnenstad. Ook in de binnenstad moest er veel meer ruimte komen voor de auto. Om dat te realiseren wilde Bruin de grachten in de binnenstad dempen.
Henk Hofstee, de directeur van verzekeringsmaatschappij ‘t Hooge Huys liet een ezel rondlopen in de stad met een bord op zijn rug waarop te lezen stond: ‘Wieger Bruin is een ezel’.
Een grote fusiegolf in verzekeringsland liet het Hooge Huys niet onberoerd: in 1984 verloor het zijn zelfstandigheid. De rechtsopvolger kennen we vandaag de dag als SNS Reaal.
Alkmaar, 20 augustus 2013. Het college van burgemeester en wethouders spreekt zijn zorgen uit over de ontwikkelingen rond het monumentale pand Huize Egmont, ook wel bekend als Huize de Dieu. Het behoort tot de absolute top wat betreft 18de eeuwse technische mogelijkheden en expressie van de rococostijl.
Alkmaar, 15 augustus 2013. Van de buitenkant ziet het er niet heel opvallend uit, maar het interieur is voorzien van het fraaiste beschilderde behang, het beste snijwerk en het meest uitbundige stucwerk dat in 1744 verkrijgbaar was. Huize de Dieu – gevestigd aan Langestraat 114 – is een topmonument voor Alkmaar.
In de zeventiende en achttiende eeuw zijn in Nederland talloze schilderingen gemaakt voor een specifieke locatie. Schilderingen op wanden, het plafond en de schouw vormden daarbij samen met de architectuur, beelden, stuc- of houtsnijwerk een samenhangend geheel: een ensemble.
In huize De Dieu in Alkmaar is in de rechter voorkamer het interieur uit de bouwtijd uitzonderlijk gaaf gebleven. De wanden zijn van lambrisering tot plafond bekleed met op doek geschilderde behangsels, waarvan de landschapsvoorstelling doorloopt over de hoeken. Ook is er een op doek geschilderd plafond met een wolkenhemel met goden. Zeer uitzonderlijk van kwaliteit is ook het stucwerk rondom deze plafondschildering (vervaardigd door Hermanus van Gorkum), evenals de rijk gedecoreerde en vaardig gebeeldhouwde schouwpartij (door Asmus Frauen (1706/07-1779)), en de gesneden wandblakers in de hoeken van het vertrek (in 1744 geleverd door Dirk Langeraat in Amsterdam).
In Alkmaar zijn zo’n honderd mannen bij elkaar gekomen om gezamenlijk huize De Dieu te bewaren voor de toekomst. Verstopt voor de voorbijgangers zijn unieke wand- en plafondschilderingen, schouwen, stucwerk en een schitterend trappenhuis te vinden. Ten behoeve van dit behoud zijn stichting Behoud Huize Egmont en vereniging Sociëteit De Dieu opgericht.
Het initiatef is bij uitstek een voorbeeld van ondernemen anno nu. De aankoop van het prachtige huis is niet alleen mogelijk gemaakt door een klassieke financiering, maar voor een groot gedeelte door participatie van de eerste honderd leden. Zij maken met hun bijdragen in tijd en geld deze droom waar!
De sociëteit is een herenclub met ten minste 100 en groeit naar 200 leden. De leden gebruiken het pand voor de sociëteit, maar stellen het ook gedeeltelijk open voor passanten. Zo is het voornemen op de begane grond een gedeelte in te richten als openbare horecaruimte. Een exclusieve wijn- of koffiebar zou hier uitstekend in passen.
De inrichting van het pand wordt waar gewenst aangepast aan de huidige eisen, en is een smaakvolle mix van eeuwenoude met moderne elementen. Er wordt op maat gemaakt meubilair geplaatst, de nieuwste elektronica op presentatiegebied krijgt een plek en er wordt stijlvolle en moderne verlichting toegepast. Ook is er ruimte voor een op maat gemaakte champagnebar en een exclusieve sigarenlounge.
Huize De Dieu, Langestraat 114. Achteloze voorbijgangers zal het gebouw in de populaire Alkmaarse winkelstraat niet direct opvallen.
Maar wie beter kijkt, ontdekt een monumentale gevel met imposante raampartijen en een dito entree. Een rijksmonument van onschatbare historische waarde: Huize De Dieu, ook wel bekend als Huize Egmont.
Een pand uit 1744, gebouwd in opdracht van Carel De Dieu, met unieke wand- en plafondschilderingen, kolossale schouwen, verfijnd stucwerk en een schitterend trappenhuis.
Een pand dat het verdient bewaard te blijven voor de toekomst. Daar zorgt Sociëteit De Dieu voor.
Om u de gelegenheid te geven kennis te maken met het best bewaarde geheim van Alkmaar, wordt op aanvraag een rondleiding gegeven aan groepen met een minimale grootte van 5 personen.
Sociëteit De Dieu ontvangt u op afspraak ‘s morgens met voorafgaand een kopje koffie of thee met iets lekkers of ’s middags met na afloop een glas wijn, bier of fris. Het programma duurt anderhalf uur.
De kosten zijn € 12,50 p.p. (€ 10,- met een Alkmaar Pas). Een deel van dit bedrag is bestemd voor instandhouding van het monument.
De Sociëteit is een cashloze omgeving. U kunt de rondleiding ter plaatse met een pinbetaling afrekenen.
Voor aanmelding mailt u met rondleiding@dedieu.nl
In het kader van het project From Isolation To Coherence is in meerdere belangwekkende monumenten de (schilder)geschiedenis onderzocht. Gedurende 2015-2016 heeft een team van specialisten onderzoek gedaan naar de wanddecoraties en het schilderwerk in Huize De Dieu. Er is inmiddels een voorlopige rapportage beschikbaar. Daaruit blijkt dat bijvoorbeeld in de bar aan de voorzijde, het schilderwerk is te traceren tot de bouwtijd. Door middel van een zogenaamd “verftrappetje” zijn alle aanwezige lagen schilderwerk blootgelegd. Interessant? Zeker! Zo kan nu met zekerheid worden vastgesteld dat de rococo-schouw in deze ruimte niet uit de bouwtijd stamt, maar later toegevoegd is. Ook laten de verftrappetjes zien welke kleuren er in vroeger jaren toegepast zijn, dat kan weer helpen bij restauratie. Kijk voor meer informatie over dit onderzoek op de website van de onderzoekers.
Voor het programma Hier zijn de Van Rossems bezoeken Sis, Vincent en Maarten van Rossem Alkmaar. Op hun tour door de stad doen ze ook Huize Egmont aan. Wat ze vinden van het pand en de gebruikers, Sociëiteit De Dieu? Volgens Maarten is het “Erg, maar tóch goed”! Kijk zelf terug op https://www.ntr.nl/Hier-zijn-de-Van-Rossems/50
